Historia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego

Utworzenie towarzystwa jednoczącego polskich miłośników Tatr przyspieszyły zapewne podobne zamiary po drugiej stronie Tatr, podejmowane już od 1869 r. w postaci powołania do życia Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego, utworzonego ostatecznie w 1873 r. nieco wcześniej od Towarzystwa Tatrzańskiego. Z inicjatywą założenia towarzystwa polskiego pod nazwą Towarzystwa Tatrzańskiego wystąpił Feliks Pławicki dn. 3.08.1873 r. podczas przyjęcia w Zakopanem, urządzonego przez właściciela dóbr zakopiańskich - Ludwika Eichborna - na cześć Józefa Szalaya właściciela Szczawnicy. Propozycję poparli obecni na przyjęciu: dr Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Ludwik Eichborn, Józef Szalay, dr Bolesław Lutosławski, adw. Stanisław Biesiadecki.


Statut Towarzystwa został zatwierdzony 19.03.1874 r. Powstając pod zaborem austriackim w Galicji i z uwagą założycieli skierowaną głównie na Tatry, stowarzyszenie przyjęło nazwę: GALICYJSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, ale na wniosek Walerego Eliasza Radzikowskiego już w 1874 r. zmieniono ją na TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, aby nadać mu charakter ogólnopolski i umożliwić zrzeszanie członków z trzech zaborów. Pod tą nazwą stowarzyszenie działało do 1920 r. Odzyskanie niepodległości spowodowało zmianę nazwy na POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, które istniało do 1950 r. Przez cały czas swego istnienia, PTT miało do spełnienia te same zasadnicze zadania w stosunku do Tatr i do wszystkich w ogóle gór polskich:

  1. uprzystępnienie gór (budowa ścieżek i schronisk, organizacja ruchu turystycznego i przewodnictwa, wydawnictwa, propaganda),
  2. ochrona przyrody górskiej (początkowo chodziło głównie o kozicę, świstaka i szarotkę, potem o całą przyrodę żywą i nieożywioną),
  3. popieranie badań naukowych w górach i upowszechnianie wiadomości z tej dziedziny,
  4. pomoc gospodarcza dla ludności terenów górskich.


Za tym wszystkim (ponieważ PTT powstało w latach zaborów) kryły się również i pobudki patriotyczne, objawiające się najsilniej, gdy powstały spory graniczne (np. Morskie Oko, a później o polski Spisz i polską Orawę). Działalność PTT była najżywsza i najbardziej stała w dziedzinie uprzystępnienia gór (wraz ze staraniami o rozwój turystyki) i ochrony ich przyrody (łącznie z wieloletnią walką o utworzenie parków narodowych).


W latach 30. przedstawiciele PTT i PTK (stowarzyszenia działającego głównie na terenach nizinnych Polski, szerzącego w społeczeństwie szeroko pojęte krajoznawstwo i turystykę z pobudek wybitnie patriotycznych) prowadzili wspólnie rozmowy na temat bliższej współpracy lub nawet połączenia obu tych organizacji. Powstała wtedy wspólna Komisja Porozumiewawcza PTT i PTK. Po II wojnie światowej wznowiono takie rozmowy i w 1948 r. ową Komisję.


W maju 1949 r. Zjazd Delegatów PTT upoważnił Prezydium PTT "do przygotowania wszelkich wniosków, co do połączeń organizacyjnych". Zdania były podzielone, ale za najkorzystniejsze rozwiązanie uznano "fuzję": rozwiązanie PTT i PTK i przekazanie ich majątków nowemu towarzystwu. W 1950 r. uchwaliły to zarządy główne, wszystkie oddziały i wreszcie oddzielne Zjazdy Delegatów PTT i PTK (16.12.1950 r.). Już następnego dnia - 17.12.1950 r. - powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Władze państwowe w ostatnim etapie negocjacji zarządów obu Towarzystw (PTT i PTK) "nalegały", aby szybciej zakończyły one pertraktacje o formie ściślejszej współpracy, natomiast wybór formy (fuzja) był dokonany przez samych członków PTT i PTK. Jest to, oczywiście, oficjalna wersja wydarzeń.


Po utworzeniu PTTK co pewien czas powracała sprawa albo większego usamodzielnienia w łonie PTTK tych jednostek organizacyjnych, które zajmują się sprawami górskimi, albo też reaktywowania dawnego PTT. Od 1981 r. wzmogły się takie dyskusje wśród turystów górskich w różnych ośrodkach (Warszawa, Kraków, Poznań, Kalisz, Katowice, Opole, Brzeg) i wiele osób wypowiadało się za reaktywowaniem dawnego PTT.


Dn. 13.07.1981 r. w Krakowie powstał Obywatelski Komitet Reaktywowania PTT. Z dniem 10.10.1981 r. uchwalono reaktywizację, wybrano tymczasowy zarząd PTT (przewodniczący Stefan Maciejewski). Nie powiodły się starania o zatwierdzenie statutu, a w 1984 r. dostali nakaz rozwiązania tymczasowego zarządu. Po czterech latach, 9.12.1988 r. organizatorzy uzyskali w Katowicach zarejestrowanie pod nazwą Towarzystwo Tatrzańskie. Powołano tymczasowy zarząd główny (prezes Wiesław Lewandowski) z siedzibą w Katowicach. W czerwcu 1989 r. urzędującym wiceprezesem został Maciej Mischke z Krakowa - tam też przeniesiono siedzibę zarządu.


Z inicjatywy Ryszarda K. Borówki, Andrzeja Kostrzewskiego i Zbigniewa Zwolińskiego w dniu 17 października 1981 r. zostało zwołane zebranie organizacyjne Delegatury PTT w Poznaniu. W zebraniu udział wzięło 81 osób z Poznania i okolic, w tym byli członkowie PTT. Wybrano Tymczasowy Zarząd Delegatury w składzie: Juliusz Jerzy Preisler - przewodniczący, Andrzej Kostrzewski - z-ca przewodniczącego , Ryszard K. Borówka - sekretarz, Lech Rugała - skarbnik, Tadeusz Henke, Aleksander Wojciechowski i Zbigniew Zwoliński - członkowie. Wprowadzenie stanu wojennego ograniczyło działalność PTT. Urząd Wojewódzki w Poznaniu odrzucił pismo o zarejestrowanie Oddziału. W tej sytuacji Zarząd podjął w 1984 r. decyzję o zwieszeniu działalności i przekazaniu funduszy Oddziału na rzecz Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Przerwa w działalności trwała 5 lat.


I Zjazd Delegatów TT odbył się w październiku 1989 r. w Zakopanem, podczas którego zmieniono nazwę na POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, wprowadzono zmiany statutowe, utrzymano Kraków jako siedzibę władz Towarzystwa, wybrano pierwszy zarząd z prezesem Maciejem Mischke i sekretarzem Barbarą Morawską-Nowak.


II Zjazd Delegatów PTT odbył się 10.10.1992 r. w Ludźmierzu k/Nowego Targu. Prezesem pozostał Maciej Mischke, a sekretarzem Barbara Morawska-Nowak.


III Zjazd Delegatów w dn.2-3.12.1995 r. miał miejsce w schronisku na polanie Chochołowskiej. Nowym prezesem PTT został Krzysztof Kabat z Nowego Targu, sekretarzem pozostała Barbara Morawska-Nowak.


PTT posiada swoje oddziały w: Bielsku-Białej, Brzegu, Chrzanowie, Dęblinie, Gliwicach, Kaliszu, Krakowie, Łodzi, Nowym Sączu, Nowym Targu, Opolu, Ostrzeszowie, Oświęcimiu, Poznaniu, Mielcu, Radomiu (dwa), Sosnowcu i Warszawie.


Ponownie działalność Oddziału Poznańskiego została wznowiona na Walnym Zgromadzeniu w dniu 4 kwietnia 1989 r.. Oddział Poznański został powołany pismem ZG PTT z dnia 15 lipca 1989 r. Oddział ma na swoim koncie sporo dokonań. Z jego to inicjatywy została odnowiona zapomniana tablica pamięci Kazimierza Kantaka, propagatora turystyki tatrzańskiej w byłym zaborze pruskim. Uroczystego odsłonięcia tablicy umieszczonej na skale w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach, dokonał w dniu 3 października 1993 roku ówczesny wojewoda poznański, turysta i krajoznawca Włodzimierz Łęcki.


Dzięki staraniom dziś już nieżyjącego prezesa Jerzego Preislera w 1994 r. sprowadzono z Tatr, konkretnie z Suchej Wody, dwa potężne granitowe głazy. Mniejszy został ustawiony na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu z napisem "Żywym ku przestrodze, zmarłym ku pamięci Wielkopolanom, którzy nie wrócili z gór". Drugi, większy głaz, stoi dziś na Morenie Pożegowskiej w Wielkopolskim Parku Narodowym. Ten głaz - obelisk upamiętnia hr. Władysława Zamoyskiego, założyciela Fundacji "Zakłady Kórnickie" i dobroczyńcę dla Tatr, który m.in. zasłynął z uwieńczonych sukcesem starań o doprowadzenie kolei z Chabówki do Zakopanego i wygranego trudnego procesu o Morskie Oko, dzięki czemu ten przepiękny zakątek Tatr pozostał już w granicach Polski.

| O tablicy PTT na Śnieżniku | Kalendarz spotkań O/Poznań | Regulamin GOT PTT z 1935 roku |